Kortgeleden ben ik door de ESTA geïnterviewd over perfectionisme. Dit fenomeen kom ik namelijk betrekkelijk vaak tegen in de begeleiding van mensen met een laag zelfvertrouwen. Het is een lastig probleem, omdat veel mensen die er aan “lijden” het tegelijkertijd ook koesteren. In dit artikel zal ik mijn visie geven op waar perfectionisme vandaan komt en hoe je er mee om kunt gaan.
Perfectionisme en zelfvertrouwen
Als perfectionisme voortkomt uit een laag zelfvertrouwen wordt het veroorzaakt door een gebrek aan waardigheid. Zelfvertrouwen bestaat uit een combinatie van vaardigheid en waardigheid. Waardigheid is het idee dat je als mens iets waard bent en dat je weet waar je voor staat. Vaardigheid is het idee dat je op een adequate manier kunt omgaan met de problemen in je leven. Mensen die laag scoren op waardigheid, hebben vaak een lage eigendunk. Sommige mensen proberen dat slechte beeld van zichzelf op te krikken door te presteren. De argumentatie is: als ik maar voldoende presteer, zal ik eindelijk eens wat voorstellen.
Helaas is dit geen oplossing. Sterker nog, het vergroot de problemen alleen maar en leidt tot perfectionisme. Mijn ervaring is bijvoorbeeld dat mensen met een gebrek aan waardigheid geen fouten durven te maken. Elke fout bewijst in hun ogen namelijk dat ze waardeloos zijn. Perfect presteren is dan nog de enige maat die voor tevredenheid zorgt. En hoe we het ook wenden of keren, perfect functioneren ligt niet binnen ons bereik. Perfectionisten zijn dan ook constant ontevreden over hun prestaties en angstig om nieuwe fouten te maken.
De voor- en de nadelen van perfectionisme
Perfectionistische mensen praten hun gedrag vaak goed door er op te wijzen dat het hun voordelen oplevert: “De maatschappij vraagt toch van me dat ik goed presteer en fouten worden op mijn werk keihard afgestraft”. Ze moeten dus haast wel perfectionistisch zijn. Wat ze niet beseffen is dat perfectionisten vaak minder goed presteren dan mensen die niet met perfectionisme worstelen. Perfectionisten proberen het maken van fouten namelijk uit de weg te gaan en dat verkleint hun leermogelijkheden. Bovendien zorgt dit er voor dat ze nooit risico nemen en dat ze dus ook nooit vernieuwende of creatieve oplossingen zullen bedenken.
Mensen koesteren hun perfectionisme vaak omdat ze bang zijn dat de afwezigheid van perfectionisme resulteert in laksheid. Wie niet perfectionistisch is, is echter niet per se een luie “underachiever”. In zijn boek “De Optimalist” maakt Tal Ben-Shahar, die is gepromoveerd op het onderwerp zelfvertrouwen, een onderscheid tussen perfectionisten en optimalisten. Optimalisten willen net als perfectionisten goed presteren, maar ze beseffen dat perfect gedrag niet tot de menselijke mogelijkheden behoort. Deze houding brengt een hoop voordelen met zich mee. Zo kunnen Optimalisten bijvoorbeeld beter prioriteiten stellen. Ze begrijpen dat sommige taken perfecter moeten dan andere taken. Daardoor zullen ze ook sneller en efficiënter werken. Bovendien zullen ze, zoals ik in de vorige alinea al aangaf, meer risico durven nemen en creatiever zijn. Daarnaast zorgt hun houding er voor dat ze meer ontspannen zijn en dat ze beter tegen kritiek kunnen. Zij zien kritiek namelijk als een mogelijkheid om te leren en niet als een aanval op hun zelfbeeld. In bijna alle opzichten zullen deze optimalisten dus beter presteren dan perfectionisten.
Wat kun je doen om perfectionisme te voorkomen?
Hoe kun je perfectionisme nu tegengaan? Zoals gezegd baseren perfectionisten hun zelfbeeld op hun prestaties. Presteren ze goed, dan zijn zij ook goed. Presteren ze slecht, dan zijn zij ook waardeloos. Een perfectionist die slecht presteert, denkt: “wat ben ik ook een sukkel!”. Een optimalist die een fout maakt, denkt: “Oei, dat werkt dus niet. Volgende keer moet ik die fout niet weer maken”. Het is verstandig om je prestaties los te koppelen van je zelfbeeld. Het idee van waardigheid houdt in dat ieder mens iets waard is, ook als je een keer niet presteert of als het een keer tegenzit. Je kunt onder alle omstandigheden een goed gevoel over jezelf hebben. Je prestaties zijn een onderwerp op zich dat verder los staat van jouw waarde als mens.
Maar als je geen prestaties nodig hebt om je goed te voelen over jezelf, waar komt dan de motivatie vandaan om goed te presteren? Ieder mens heeft het verlangen om dingen te leren en om beter te worden in bepaalde dingen. Dat verlangen alleen al is voldoende om ons hard te doen werken. Zoals het gezegde gaat: “Het gaat om het spelletje, niet om de knikkers.” Misschien denk je dat dit een spreekwoord is voor “lozers” en mensen die geen kans maken op de knikkers. In de praktijk blijkt echter dat juist deze houding tot de beste prestaties leidt en tot het grootste geluk. Optimalisten, het woord zegt het al, presteren op alle fronten beter dan perfectionisten.
Perfectionisme omzetten in optimalisme
In mijn boek “Vergroot je zelfvertrouwen” heb ik uiteengezet hoe je beter kunt leren omgaan met perfectionisme. Als je meer over dit onderwerp wilt weten, raad ik het je dan ook van harte aan.
Heb je het gevoel dat je wel wat hulp kunt gebruiken in het omgaan met je perfectionisme? Zet je het liefst nu onmiddellijk stappen naar een stressvrij presteren? Neem dan contact met ons op! Brouteers zijn professionals met een rebels randje en altijd op zoek naar goud. Lees verder als jij meer weten over wie we zijn of hoe we werken. Heb je vragen?
