Leiderschapskwaliteiten

Welke Leiderschapskwaliteiten kun je het best ontwikkelen?

Het lijkt een simpele vraag, maar er komt toch nog heel wat bij het antwoord kijken. Wat zijn de belangrijkste leiderschapskwaliteiten die je als (toekomstige) leider kan ontwikkelen?

In dit artikel leg ik eerst uit wat we verstaan onder leiderschapskwaliteiten, daarna wat de wetenschap zegt en tenslotte hoe het er in de praktijk uitziet.

Als je gewoon kennis wilt hebben over de leidersschapskwaliteiten, kun je hieronder direct naar dat onderdeel gaan.

Inhoudsopgave

• Wat zijn leiderschapskwaliteiten?
• Wat zegt de wetenschap over leiderschapskwaliteiten
• Leiderschapskwaliteiten in de praktijk

Wat zijn leiderschapskwaliteiten?

Goed leiderschap is essentieel voor organisaties. Goede leiders kunnen het verschil maken tussen excellente organisaties en redelijke organisaties. Een leider aannemen is ook behoorlijk duur. Vooral op het hoogste niveau is het prijzig om een leider in te huren.

Bedrijven willen daarom ook graag weten wie een goede leider gaat zijn. Bij het aannemen van een leider willen ze zich kunnen richten op wat een goede leider eigenlijk is. Wat zijn nu de kwaliteiten die een “echte” leider heeft?

Daarnaast is het voor de ontwikkeling van leiderschap natuurlijk interessant om te weten welke kwaliteiten goed leiderschap voorspellen. Welke vaardigheden moet je nu precies ontwikkelen om iemand tot leider te maken? Voor bedrijven die leiderschapstrainingen inzetten is dat een belangrijke vraag.

Maar wat zijn leiderschapskwaliteiten nu exact?

Als we een assessment bij een leider afnemen, gaan we van verschillende onderdelen uit. De piramide hieronder geeft dat duidelijk weer:

Hierbij stellen we dat intelligentie nauwelijks veranderbaar is, terwijl je iemand redelijk gemakkelijk nieuwe kennis kunt bijbrengen. Het veranderen van de persoonlijkheid en de vaardigheden kost vaak enige tijd, maar is op lange termijn wel mogelijk.

Met het woord “kwaliteiten” bedoelen we eigenlijk alle onderdelen van deze piramide. Het helpt als de leider iets weet over leiderschap (kennis) en als hij al eerder mensen aangestuurd heeft (vaardigheid). Een extravert persoon (persoonlijkheid) doet het vaak beter dan een introvert persoon en een gemiddelde intelligentie is vereist om het tot leider te schoppen.

Nu vraag je je waarschijnlijk af wat nu de vaardigheden zijn die een leider nodig heeft. Daarvoor maak ik graag een uitstapje naar de wetenschap.

Wat zegt de wetenschap over leiderschapskwaliteiten?

Wetenschappelijk gezien heb ik slecht nieuws. Wetenschappers zeggen met zoveel woorden dat het ontzettend moeilijk te voorspellen is wie een goede leider gaat worden. We weten dus betrekkelijk weinig over leiderschapskwaliteiten.

Dat komt waarschijnlijk omdat er heel veel factoren bepalen hoe effectief een leider is. Bijvoorbeeld:

• De aard van de organisatie. Een fabriek heeft andere leiders nodig dan een maatschap van chirurgen.
• De cultuur van het bedrijf. Een vriendelijke, open bedrijfscultuur is niet gebaat bij een enorm dominante leider. Een meer zakelijke cultuur zal daarentegen niet goed passen bij een dienend leider.
• De taakvolwassenheid van de medewerkers. Volgens de theorie van situationeel leiderschap hebben nieuwe medewerkers een andere manier van aansturen nodig dan ervaren medewerkers.

En zo zijn er nog wel een aantal factoren te bedenken die invloed hebben op de effectiviteit van je leiders.

Kun je als organisatie dan helemaal niets zeggen over de leiderschapskwaliteiten die nodig zijn? Wat mij betreft is dat niet zo. Wetenschap probeert uitspraken te doen die algemeen geldend zijn en dat is moeilijk in het geval van leiderschap. Met een wetenschappelijke aanpak kun je echter wel algemeen geldende eisen formuleren die voor jouw organisatie gelden. Een aantal stappen die je daarbij kunt ondernemen zijn:

• Formuleer een goede theorie. Bedenk wat je bedrijf doet, welke medewerkers je hebt en wat de cultuur precies inhoud.
• Vind een manier om je leiderschap te testen (bijvoorbeeld met een assessment) en om de effectiviteit van hun werk te kunnen analyseren (bijvoorbeeld met een Werknemertevredenheidsonderzoek).
• Hou bij welke leiders effectief zijn en welke niet en scherp daarmee je theorie aan.

Als je dit traject een aantal keer doorloopt, moet je op termijn aardig helder hebben welke leiderschapskwaliteiten er in jouw organisatie gewenst zijn.

Leiderschapskwaliteiten in de praktijk

Goed, ik heb me volgens mij voldoende ingedekt door aan te geven dat we wetenschappelijk gezien niet helemaal helder hebben wat nu een goede leider maakt. Toch wil ik op basis van onze eigen ervaring wel aangeven welke leiderschapskwaliteiten wij vaak terugzien.

Visie

Een leider moet in ieder geval weten waar hij naartoe wil. Het middenkader kan volstaan met het volgen van de doelen van de organisatie. Hoe hoger je echter als leider komt, hoe meer er van je verwacht wordt dat je zelf doelen opstelt.

Hoe sneller je als leider begint met het ontwikkelen van een visie, hoe sneller je serieus genomen zult worden als leider.

Zelfvertrouwen

Als leider sta je ergens voor. Jij geeft aan dat je ergens naar toe wilt en je vraagt anderen om je te volgen. Daar hoort een bepaalde mate van zelfvertrouwen bij. Je zou deze kwaliteit zelfs ook “moed” kunnen noemen. De moed om impopulaire beslissingen te nemen, de moed om fouten te maken en de moed om doelen uit te spreken die je misschien niet zult halen.

Communicatieve vaardigheden

Dit is een vrij ruim geformuleerde eigenschap. Je zou hier alle vaardigheden onder kunnen vatten die te maken hebben met de omgang met anderen. Denk hierbij aan feedback geven, mensen kunnen motiveren en bij problemen een coachende rol kunnen aannemen.

Niet goed met anderen om kunnen gaan maakt je bij voorbaat al ongeschikt als leidinggevende. Toch hoef je niet altijd een heel extravert, sociaal iemand te zijn als leider. Als je de communicatieve vaardigheden maar in kunt zetten als het nodig is.

Focus

Een leider is aanwezig op de werkvloer om bepaalde doelen te halen. Hij is degene die er voor moet zorgen dat iedereen aan dat doel werkt. Daarom is het juist voor hem heel belangrijk dat hij dit doel voor ogen houdt.

Een leider die niet weet wat hij wil is bijna altijd ineffectief. En leider die niet stuur op wat hij wil is dat ook. Daarom is het van groot belang om steeds te focussen op de doelen die je stelt.

Keuzes kunnen maken

Als je als leider een twijfelkont bent is dat heel onhandig. Je moet namelijk bijna dagelijks knopen doorhakken als leider. Als je daar niet toe in staat bent, zet je de hele organisatie “on hold” met je twijfels.

Overhaaste beslissingen nemen is natuurlijk ook niet goed, maar de juiste beslissingen op de juiste momenten kunnen nemen is bepalend voor een leider.

Ervaring

Over het algemeen wordt er als leidinggevende van je verwacht dat je ervaring met het product of de dienst hebt. Op het hoogste niveau zie je nog wel eens een CEO de overstap maken naar een bedrijf waar hij weinig ervaring mee heeft. In de lijn is het over het algemeen echter zo dat ervaring gewenst is.

Het is nu eenmaal lastig om anderen aan te sturen als je niet precies weet waar ze mee bezig zijn. Leidinggevende worden dan ook vaak geworven uit mensen die in de uitvoering gewerkt hebben.

Vooropleiding

In veel gevallen is er een vooropleiding gewenst voor mensen die de stap willen maken voor een leidinggevende positie. Denk bijvoorbeeld aan HBO werk- en denkniveau. Het kan ook zijn dat je een assessment krijgt waarin je moet aantonen welk schoolniveau je op dit moment hebt.

Hoe je het ook wend of keert, als leidinggevende wordt er van je verwacht dat je bepaalde capaciteiten hebt. Als je die onvoldoende hebt, zal het een uitdaging worden om deze rol te bekleden.

Nogmaals, dit zijn de leiderschapskwaliteiten die ik vaak in de praktijk zie. Het is waarschijnlijk niet zo dat je absoluut geen leider kunt zijn als je een van deze eigenschappen mist. Als je ze allemaal mist, wordt het echter wel een hele uitdaging om in een leiderschapsrol te kunnen functioneren.

Brouteers zijn professionals met een rebels randje en altijd op zoek naar goud. Lees verder als jij meer weten over wie we zijn of hoe we werken. Heb je vragen? Neem dan contact met ons op!