En tijdens deze 9 weken durende quarantaine wordt de communicatie akelig duidelijk, ook als je niet met elkaar praat. Een blik, of net iets te harde ‘jaahaaa’ kan al voldoende zijn om een ware ruzie te ontketenen. Maar ook subtiele boodschappen hebben verstrekkende gevolgen.
Als je dan even ‘uit’ communicatie gaat door in de slaapkamer verder te werken is het meestal nog niet afgelopen. Stilte, of afwezigheid, is misschien wel de meest aanwezige vorm van communicatie. Denk maar aan die ene stoel die tijdens het avondeten onverwachts leeg is.
Zodra je elkaar dan weer ziet, gaat het gesprek en de toon daarvan, gewoon weer verder waar jullie gebleven waren. Gelukkig kun je de wisselwerking van jullie communicatie op een effectieve manier doorbreken. De roos van Timothy Leary (of als je echt moeilijk wilt communiceren: het interpersoonlijk circumplex) is een model waarmee je inzicht krijgt in patronen, en hoe je ze kunt veranderen.
Leary zegt dat je communicatie op twee assen kan indelen: dominantie en verbondenheid. Hele dominante communicatie noemt hij ‘boven’ en submissieve communicatie ‘onder’. De mate van verbondenheid loopt van heel verbonden (samen) naar totaal uit verbinding (tegen) (zie afbeelding 1).
Afbeelding 1
Communiceren doe je natuurlijk nooit alleen en de roos van Leary beschrijft het effect van bepaalde communicatie op de ander met een aantal spelregels.
Van boven naar onder, maar niet van links naar rechts
Regel 1: ‘boven’ gedrag roept ‘onder’ gedrag op, en vice-versa
Een persoon in ‘boven’ zegt bijvoorbeeld: ‘ik weet precies hoe we deze quarantaine moeten doorkomen dus zorg dat je mijn leefregels goed opvolgt’. De ander gaat dan naar ‘onder’ en zegt: ‘oké, ik ben blij dat je weet waar je het over hebt’.
Afbeelding 2
Regel 2: Samen gedrag roept samen gedrag op
Persoon 1: Deze crisis vind ik maar niks, maar ik ben wel blij dat ik hem met jou doormaak
Persoon 2: Ja, dat vind ik ook!
Regel 3: tegen gedrag roept tegen gedrag op
Persoon 1: we zitten al drie weken thuis en je hebt nog niet een keer geholpen met schoonmaken!
Persoon 2: ik ben gewoon keihard aan het werk en heb niet de hele dag tijd om een beetje op te ruimen!
Afbeelding 3
The bigger picture
Oké, je snapt de basis, nu gaan we een stapje verder.
Je kunt de twee assen samenvoegen om de volgende samen te maken:
- Boven-samen
- Onder-samen
- Onder-tegen
- Boven-tegen
Onze vriend Leary vond dat deze verdeling wat summier was, en een term als ‘boven-samen’ bekt ook niet echt lekker. Daarom heeft hij wat nuances toegevoegd en termen gebruikt die we intuïtief direct snappen (zie afbeelding 4):
Afbeelding 4
Afbeelding 4
Ook hier gelden nog dezelfde regels, dus leidend gedrag roept afwachtend gedrag op, agressief roept opstandig op, autoritair roept teruggetrokken op en meewerkend roept ondersteunend op.
Deze patronen ken je maar al te goed, al is dat wellicht niet zo bewust. Je partner komt binnen en zegt ‘Hh het is hier wel koud he’ (afwachtend) en jij zegt meteen ‘ik doe de verwarming een graadje hoger’ (leidend).
Of je zegt tegen je zoontje ‘HOU DAARMEE OP!’ (autoritair) waarop hij stilletjes begint te snikken (teruggetrokken).
Leuk die patronen, maar wat kan ik ermee?
Er is een zin die bij Brout altijd terugkomt, in training, coaching, tijdens vergaderingen en zelfs als we gezellig in de vrijmibel zitten (je moet wat als Corona de vrijmiborrel onmogelijk maakt), en dat is:
Wat doe ik, dat dit gebeurt?
Ook als we kijken naar de Roos van Leary is die zin het allerbelangrijkst. Laat ik het anders zeggen. Stel je zit in een patroon met iemand waar je eigenlijk niet blij mee bent. Dat kan je partner zijn die altijd bepaalt waar jullie uit eten gaan, die ene collega die zich altijd als slachtoffer opstelt, of de buurvrouw die zeurt over de muziek, ook als je hem op het aller-allerstilste standje hebt gezet.
Met de vraag ‘wat doe ik, dat dit gebeurt’ kun je onderzoeken welke stijl uit de Roos van Leary jij in die situaties hanteert, om vervolgens iets anders te gaan doen. En het leuke is, het maakt niet eens zo gek veel uit wat je anders gaat doen. Simpelweg patronen doorbreken en ander gedrag vertonen leidt al tot een nieuwe situatie. Word daar gedreven in en je kunt er zelfs voor zorgen dat die nieuwe situatie precies zo is als jij hemt wil hebben.
Dus probeer dit eens!
De volgende keer dat je partner iets onuitstaanbaar dominants (boven) zegt, zoals:
‘ik weet precies hoe we deze quarantaine moeten doorkomen dus ik wil dat je mijn leefregels goed opvolgt’
En jij denkt, ‘ik ben dat hele autoritaire gedoe van jou meer dan zat’ zeg dan een keer niet ‘oke schat, wat jij wil’ maar geef tegengas:
‘Je hebt geen idee waar je het over hebt, ik heb vanochtend nog met het RIVM gebeld dus we doen het voor de verandering eens op mijn manier!’
