Bij leiderschap denken we vaak aan iemand die van bovenaf het gedrag van anderen aanstuurt. In veel gevallen werkt de leider echter mee. Hij is een soort meewerkend voorman. En zelfs als hij niet meewerkt, moet hij wel de samenwerking van zijn team in goede banen leiden. Samenwerken is voor een leider dus een enorm belangrijke competentie.
In dit artikel leg ik uit wat we onder samenwerken verstaan en welke praktische stappen je kunt ondernemen om er beter in te worden.
- Wat is samenwerken?
- Beter leren samenwerken
- Sociale vaardigheden
- Teamrollen
- Methodieken
- Samenwerken stimuleren als leider
Wat is samenwerken?
De wereld wordt steeds complexer. Als je vroeger zelfstandig een akker moest bewerken, zou je een aardig eind komen. Tegenwoordig bouwen we raketten en dan is het heel lastig om het in je eentje te doen. Daarom is het belangrijk dat je samenwerkt.
Er zijn wel verschillende manieren van samenwerken. In zijn boek teamcoaching heeft Martijn Vroemen het bijvoorbeeld over een volkstuinteam. Dat is een team waarin iedereen gezamenlijk aan zijn project werkt en alleen aan het eind bijeen komt om de stukken bij elkaar te plaatsen.
Aan het andere eind van het spectrum staat teamwork waar je in elke stap van het proces samen aan het werk bent. Denk bijvoorbeeld aan een operatiekamer waar de specialist en verschillende assistenten werken aan een patiënt. Je hoeft niet in alle beroepen samen te werken, maar op de meeste plekken wordt er wel van je gevraagd om in een groep te kunnen presteren.
Beter leren samenwerken
Veel mensen komt samenwerken niet aanwaaien. Het komt hier namelijk aan op een combinatie van taakgericht en mensgerichte communicatie (zie ook situationeel leiderschap). Aan de ene kant wil je goed presteren en open feedback geven, maar aan de andere kant wil je ook een beetje aardig zijn voor elkaar. Dat is een moeilijke vaardigheid.Toch kun je wel degelijk beter worden in samenwerken. Hieronder heb ik een paar onderwerpen genoemd waar je aandacht aan kunt besteden.
Sociale vaardigheden
Veel mensen hebben het gevoel dat ze sociaal vaardig zijn. Dat is ook logisch, want als je een baan hebt moet je wel in sociale situaties kunnen handelen. Iets kunnen en iets goed kunnen zijn echter twee verschillende dingen. Omdat we veel in organisaties werken, zien we dat de communicatieve vaardigheden van heel veel mensen best nog wat ruimte voor verbetering hebben. Van de conciërge tot aan de directeur geldt: als je het net wat anders brengt, wordt je communicatie een stuk effectiever.
We gebruiken tijdens trainingen vaak het onderliggende schema:
- Omgaan met angst: veel problemen met sociale vaardigheden komen voort uit sociale angst. Mensen vinden het bijvoorbeeld over het algemeen lastig om iemand op zijn fouten aan te spreken uit angst om in een conflict te belanden. Daarom worden zaken niet uitgesproken waardoor de frustratie vaak alleen maar hoger oploopt. Hier moet je dus aandacht aan besteden als je meer sociale vaardigheden wilt hebben.
- Vaardigheden versterken: het woord zegt het al: sociale vaardigheden. Als je weet hoe een boodschap op een ander over kan komen, kun je daar rekening mee houden. Bijvoorbeeld door ik-boodschappen te gebruiken of open vragen te stellen. Dit zijn over het algemeen tools die je betrekkelijk gemakkelijk aan kunt leren.
- Overtuigingen veranderen: veel mensen hebben allerlei overtuigingen die hen in de weg staan in het sociale verkeer. Bijvoorbeeld de overtuiging dat iedereen op dezelfde manier in de wereld staat als zij doen. Of dat je onder alle omstandigheden aardig tegen anderen moet doen.
Als je wilt werken aan je sociale vaardigheden, moet je dat bijna wel doen in een training. Je kunt ook niet uit een boek leren hoe je moet fietsen.
Onderwerpen die in een training aan bod kunnen komen zijn:
- Hoe kom je over op anderen?
- Wat zegt je lichaamstaal en je non-verbale communicatie?
- Trainen met een acteur
- De trainer kan zien hoe je dingen onbewust aanpakt in communicatie
Daarom raden we je aan om een training te volgen en bijvoorbeeld niet een boek te lezen.
Teamrollen
Er zijn verschillende methodieken die je helpen om inzicht te krijgen in het gedrag van je teamleden. De term teamrol komt van Raymond Belbin, een britse psycholoog die onderzoek deed naar de verschillende rollen die mensen in teams op zich nemen. Ook zijn er veel op Jung gebaseerde instrumenten, zoals de MBTI, DISC en Insights. Wij gebruiken binnen onze organisatie vaak Insights, dus daar zal ik het hier over hebben.
De Insights Discovery methodiek gaat er vanuit dat we allemaal verschillende persoonlijkheden hebben. Deze zijn samen te vatten op twee schalen:
- Introvert – Extravert: Mensen die introvert zijn krijgen energie van individuele werkzaamheden en mensen die extravert zijn krijgen energie van de omgang met anderen.
- Taakgericht – Mensgericht: Mensen die taakgericht zijn hebben vooral aandacht voor wat er allemaal nog moet gebeuren, mensen die mensgericht zijn geven meer aandacht aan de relaties binnen het team.
Hieronder lees je welke combinaties dat oplevert.
Wat zo goed werkt aan de thematiek is dat mensen elkaar beter herkennen voor wie ze zijn. Mensen zijn geneigd om te denken dat zij het bij het goede eind hebben en anderen bij het verkeerde eind. Met behulp van de uitkomsten van de test leer je inzien dat iedereen zijn eigen blik op de werkelijkheid heeft.
Binnen sommige organisaties zien we dat medewerkers blokjes op hun bureau hebben gezet om daarmee aan te geven van welke kleur zij zijn. Dat helpt hun collega’s om hun boodschap aan te passen. Tegen een blauw iemand kun je maar beter snel tot de kern komen, terwijl je gele mensen niet met al teveel details moet lastigvallen.
Methodieken
Het is ook handig om je te verdiepen in de verschillende methodieken die er de afgelopen jaren zijn ontstaan. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan:
- Lean
- Agile
- Scrum
- Kanban
Deze methoden worden over het algemeen toegepast in software-development, maar ook op de fabrieksvloer bijvoorbeeld.
Een duidelijke manier van samenwerken helpt alle teamleden omdat er vanuit een externe bron duidelijk is gemaakt op welke manier de samenwerking gaat plaatsvinden. Ook voor dit soort methoden zijn er verschillende trainingen te volgen die je exact duidelijk maken hoe je dit aanpakt.
Samenwerken stimuleren als leider
Als leider is het een van je belangrijkste taken om samenwerken te stimuleren. Wanneer mensen in je team namelijk niet samenwerken, zullen ze ook niet heel effectief zijn.
Je kunt samenwerken stimuleren op verschillende manieren. Bijvoorbeeld:
- Goede sfeer stimuleren: Mensgericht leiderschap houdt onder andere in dat je aan teambuilding werkt. Teamleden die iets met elkaar meegemaakt hebben, zullen over het algemeen ook meer van elkaar verdragen.
- Communicatie faciliteren: Niet alleen de manier waarop er gecommuniceerd wordt kun je beïnvloeden, maar ook dat er überhaupt gecommuniceerd wordt. In veel teams krijgen mensen al snel de neiging om een “ik zeg maar niks”-houding aan te nemen.
- De voorwaarden leveren. Het is handig als een team bij elkaar op dezelfde afdeling zit of tenminste dicht bij elkaar. Ook is het handig om te investeren in software waarmee samengewerkt kan worden (trello bijvoorbeeld) en eventueel in communicatie apps (zoals Slack).
- Doelen aanleveren: Een goede reden om samen te gaan werken is het besef dat je het alleen niet aankan. In dat kader kun je als leider een hele grote bijdrage doen als je medewerkers van duidelijke doelen voorziet. Niets is zo inspirerend als een uitdaging en wanneer deze maar groot genoeg is, zoeken mensen elkaar vanzelf vaak weer op.
Als een mensgerichte leider zul je waarschijnlijk al deze middelen willen inzetten om tot een goed leiderschap te komen.
Tot slot
Er kunnen zoveel problemen ontstaan bij leiderschap, dat we soms over het hoofd zien waarom we eigenlijk samenwerken.
Als team kun je echter veel meer dan als individu, daarom is het van groot belang om samen te werken en om dat te blijven doen. Vooral als je als leider wilt fungeren, is het van groot belang dat je deze vaardigheid onder de knie krijgt.
Lees ook eens het artikel over oplossingsgericht werken, een mooie methode die goed toepasbaar is voor leidinggevenden.
