Niets duurt voort, behalve verandering – Heraclitus
Veranderen – ‘anders maken’, ‘wijzigen’ of ‘anders worden’ – luidt de uitleg van de Dikke van Dale. Een summiere opsomming van een vrijwel alles omvattend begrip.
Want alles verandert. De hele tijd. De cultuur verandert. Tradities veranderen. Wetten veranderen. Maar je manager verandert ook, en je klanten, vaardigheden en omzet net zo goed. Soms gebeurt dat heel geleidelijk, bijna zonder dat je het doorhebt: je kunt je waarschijnlijk niet eens meer herinneren dat je bent gaan e-mailen, smartphones gebruikt, naar links en naar rechts swipet of opeens binnen 3 stappen een maaltijd kan bestellen, gewoon vanaf de bank.
En soms gebeurt verandering heel abrupt. Van de ene op de andere dag kom je niet meer op kantoor en gebeurt alles vanuit huis. Zo’n grote verandering zorgt voor emotie, zoals frustratie en verdriet, maar leidt uiteindelijk ook tot nieuwe mogelijkheden.
De fases die wij doorlopen tijdens een verandering zijn goed beschreven in de verandercurve van Kübler-Ross. Deze fases doorloop je bij elke verandering, soms wat sneller en soms wat langzamer. En de snelheid verschilt ook nog eens per persoon.
Handig dus om deze fases in je achterhoofd te houden de volgende keer dat je een verandering gaat doorvoeren (of juist merkt dat je zelf weerstand hebt op een aanstaande verandering). Want als je herkent in welke fase iemand zit, kun je daar op een effectieve manier mee omgaan. Wat op zijn beurt zorgt voor een grotere kans op een succesvolle implementatie van de verandering.
Je kunt de verandercurve naast vrijwel alle veranderingen leggen. Zo ook Corona. Eens kijken hoe wij elke fase als individu en als land, hebben doorlopen.
Fase 1: Ontkenning
Achteraf gezien misschien wel de meest herkenbare fase. Voordat er in Nederland honderden mensen ziek werden van het virus waren veel gehoorde teksten: ‘ach, het is maar een griepje’, en: ‘aan de normale griep gaan jaarlijks veel meer mensen dood’.
Op 24 januari zei oud-minister Bruno Bruins (Medische zorg) nog dat ‘de kans klein is dat het virus de oversteek naar Europa maakt.’ Terugkijkend zijn er ongetwijfeld een hoop mensen die hun uitspraken maar al te graag zouden willen terugnemen.
De ontkenning zat niet alleen in woorden maar ook in daden. Nederland was vergeleken met andere landen bijvoorbeeld laat met het sluiten van de scholen. En zelfs toen strengere voorzorgsmaatregelen werden ingevoerd, gingen we nog steeds massaal naar het strand en vierden we illegaal feestjes.
Fase 2: Boos/verdrietig
Maar dan komt het besef (bij de een wat sneller dan bij de ander) dat dit virus niet met een paar weken weer is overgewaaid. De maatregelen worden strenger en er worden forse boetes ingesteld om deze te handhaven. Dan volgt ook snel de boosheid en het verdriet. Boos dat het bedrijf waar je zo hard aan werkt opeens in de problemen komt. Gelatenheid over alle evenementen die één voor één worden geannuleerd terwijl je daar zo naar uitkeek. En natuurlijk het grote verdriet om naasten die overlijden aan Corona.
Fase 3: Onderhandelen
Omdat we niet willen of kunnen ‘zijn’ met de emoties in fase 2, gaan we massaal in de onderhandeling. Dat is lastig voor de veranderingen die COVID-19 met zich meebrengt, maar het gebeurt zeker. Premier Rutte heeft bijvoorbeeld lang onderhandeld over het wel of niet sluiten van de scholen, kinderopvang en de horeca. Zelfs toen die maatregelen wel werden doorgevoerd was er nog steeds onduidelijkheid hoe lang die moesten duren en of het onderzoek van de RIVM daar verandering in zou brengen. Er was onbegrip bij onze zuiderburen terwijl zij al weken in lockdown verkeerden.
Fase 4: Depressie
Dit is het dieptepunt rond de verandering, en dus ook rond Corona. Pas hier wordt écht duidelijk dat we niet ontkomen aan de veranderingen die Corona met zich mee brengt. In deze fase is het voor mensen heel moeilijk om nog mogelijkheden te zien.
Fase 5: Acceptatie
Maar uiteindelijk vinden we weer de weg omhoog. En dat komt door een belangrijk verschil met de vorige vier fases. Dat waren alle 4 vormen van weerstand. En in de weerstand is er alleen maar verzet tegen dat wat de weerstand veroorzaakt. Tijdens weerstand voel je je machteloos over de situatie en kun je er voor je gevoel dus ook niks aan doen. Zodra je de verandering accepteert, of dat nou Corona is, de overstap van Microsoft naar Google of een nieuw hypermodern koffiezetapparaat waar je niks van snapt, kun je weer gaan kijken naar je eigen invloed. Je pakt de regie en wordt de baas over je eigen lot.
Vanaf dat moment zijn er legio mogelijkheden. Dat zie je terug in alle mooie initiatieven die tijdens de coronacrisis uit de grond schieten, online pubquizen die de opbrengst doneren aan horecagelegenheden, huiskamer benefietconcerten, studenten die de website www.gewoonmensendiewillenhelpen.nl oprichten, een vader die al zijn collega’s vroeg om zijn dochter (die tijdens Corona 14 werd) een kaartje te sturen zodat ze het tóch nog een beetje kon vieren, en talloze andere acties.
Begrip
Als je op weerstand stuit van een ander, of dat nou ontkenning, boosheid of verdriet, onderhandeling of depressie is, herken het en ga erover in gesprek. De jongen in het filmpje wil geen pasta, hij is boos en gefrustreerd. Waarschijnlijk omdat hij al weken opgesloten zit met zijn ouders. In plaats van boos te reageren kun je de emotie herkennen en er begrip voor tonen. Heb je moeite om veranderingen te introduceren en te handhaven? Stuit je op weerstand en wil je daar effectief mee omgaan? Brout helpt je om jouw team of organisatie mee te krijgen in tijden van verandering.
